چرا یائسگی زودرس در سنین پایین رخ می‌دهد؟ یکی از شایع ترین علل مراجعه بانوان به پزشک متخصص زنان و زایمان، یائسگی زودرس می‌باشد. در حالت عادی در بدن هر دختر خانمی هنگام تولد ۶۰۰ الی ۷۰۰ هزار تخمک نابالغ به عنوان ذخیره وجود دارد. از زمان تولد تا زمان بلوغ میزان این تخمک ها کاهش یافته و از بین می‌رود. از زمان بلوغ با فعال شدن محور سیکل های ماهیانه این تخمک ها، این ذخیره به صورت ماهانه کاهش پیدا می‌کند. زمانی که یائسگی اتفاق می‌افتد، به طور کلی این تخمک ها از بین می‌روند. در این مطلب می‌خواهیم بر اساس بیان دکتر بیک زاده شما را در این زمینه راهنمایی کنیم. دکتر مژگان بیک زاده بهترین متخصص زنان است که به شما در تشخیص چنین مواردی کمک می‌کند. پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
یائسگی زودرس چیست؟
یائسگی زودرس، زمانی اتفاق می‌افتد که تخمدان های زن قبل از ۴۰ سالگی از کار می‌افتند. دو نوع یائسگی زودهنگام وجود دارد، یائسگی زود هنگام اولیه و یائسگی زودهنگام ثانویه. در یائسگی زودهنگام اولیه، تخمدان ها عملکرد طبیعی خود را از دست می‌دهند و یائسگی زودهنگام ثانویه با مشکلات هورمونی مرتبط است. لازم به ذکر است در هر دو نوع یائسگی، زن دیگر نمی‌تواند باردار شود.
عوامل موثر بر یائسگی زودرس
یائسگی زودرس، وضعیتی است که در آن دوره های قاعدگی زن متوقف می‌شود و نمی‌تواند به طور طبیعی قبل از ۴۰ سالگی باردار شود. این می‌تواند پیامدهای فیزیکی، عاطفی و روانی قابل توجهی برای زنان مبتلا داشته باشد. عوامل متعددی می‌توانند در بروز یائسگی زودرس نقش داشته باشند و درک این عوامل هم برای پیشگیری و هم برای مدیریت این وضعیت بسیار مهم است. این عوامل عبارتند از:
عوامل ژنتیکی
استعداد ژنتیکی نقش مهمی در شروع یائسگی زودرس دارد. زنان با سابقه خانوادگی یائسگی زودرس در معرض خطر بیشتری برای تجربه مشابه هستند. برخی جهش‌های ژنتیکی و ناهنجاری‌های کروموزومی نیز می‌توانند به نارسایی زودرس تخمدان کمک کنند و منجر به توقف زودرس قاعدگی شوند.
اختلالات خود ایمنی
بیماری‌های خودایمنی مانند اختلالات تیروئید، آرتریت روماتوئید و لوپوس می‌توانند بر عملکرد تخمدان تأثیر بگذارند و منجر به یائسگی زودرس شوند. این شرایط باعث می‌شود که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به تخمدان ها حمله کند و در نتیجه به بافت تخمدان آسیب برساند و تعادل هورمونی را به هم بزند.
فاکتورهای محیطی
قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی خاص مانند سموم، مواد شیمیایی و تشعشعات می‌تواند اثرات مضری بر سلامت تخمدان داشته باشد و به طور بالقوه منجر به یائسگی زودرس شود. مواد شیمیایی صنعتی، آفت کش ها و فلزات سنگین با اختلال عملکرد تخمدان و تخلیه زودهنگام ذخایر تخمدان مرتبط هستند.
عوامل سبک زندگی
انتخاب سبک زندگی ناسالم مانند سیگار کشیدن، مصرف زیاد الکل و رژیم غذایی نامناسب می‌تواند شروع یائسگی زودرس را تسریع کند. سیگار، به ویژه به دلیل اثرات مضر آن بر عملکرد تخمدان و تنظیم هورمونی، به شدت با یائسگی زودرس مرتبط است. اجزای سمی دود سیگار می‌تواند مستقیماً به تخمدان ها آسیب برساند و تخلیه ذخایر تخمدان را تسریع کند و منجر به یائسگی زودرس شود. ترک سیگار برای جلوگیری از شروع یائسگی زودرس در زنان سیگاری بسیار مهم است.
درمان های پزشکی
برخی درمان‌های پزشکی مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی برای سرطان می‌توانند تاثیر عمیقی بر عملکرد تخمدان داشته باشند و منجر به یائسگی زودرس شوند. علاوه بر این، برداشتن تخمدان ها با جراحی (اووفورکتومی) به دلایل پزشکی می‌تواند منجر به یائسگی فوری شود.
اختلالات اشتها
زنان مبتلا به اختلالات خوردن مانند بی اشتهایی عصبی یا پرخوری عصبی ممکن است به دلیل کمبود شدید تغذیه ای و عدم تعادل هورمونی مرتبط با این شرایط یائسگی زودرس را تجربه کنند. سوء تغذیه مزمن می‌تواند عملکرد طبیعی دستگاه تناسلی را مختل کند و منجر به توقف زودهنگام قاعدگی شود.
استرس روانی
استرس روانی مزمن می‌تواند عملکرد طبیعی محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-تخمدان را مختل کند و منجر به عدم تعادل هورمونی شود که می‌تواند باعث یائسگی زودرس شود. سطح بالای هورمون های استرس مانند کورتیزول می‌تواند با تولید و تنظیم هورمون های تولید مثلی تداخل داشته باشد و بر عملکرد تخمدان ها تاثیر بگذارد.
یائسگی زودرس چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص یائسگی زودرس شامل ترکیبی از تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی و تست های آزمایشگاهی است. بهترین متخصص زنان تهران معمولاً در مورد تاریخچه قاعدگی، سابقه خانوادگی و علائم مرتبط با بیمار سوال می‌کند. آنها همچنین ممکن است یک معاینه لگنی برای ارزیابی سلامت اندام های تناسلی انجام دهند. تست های آزمایشگاهی در تایید تشخیص یائسگی زودرس بسیار مهم هستند. این آزمایش ها ممکن است شامل اندازه گیری سطوح هورمونی مانند هورمون محرک فولیکول (FSH) و استرادیول باشد. افزایش سطح FSH و سطوح پایین استرادیول نشان دهنده کاهش عملکرد تخمدان است و از تشخیص یائسگی زودرس حمایت می‌کند. در برخی موارد، آزمایش‌های اضافی مانند غربالگری ژنتیکی یا مطالعات تصویربرداری ممکن است برای شناسایی علل زمینه‌ای یا ارزیابی سلامت سیستم تولید مثل توصیه شود. این آزمایش‌ها می‌توانند اطلاعات ارزشمندی را برای درمان مناسب و مدیریت عوارض احتمالی مرتبط با یائسگی زودرس ارائه دهند.
بیشتر بخوانید: کیست تخمدان